AI in de Zorg: efficiëntie verhogen zonder de menselijke maat te verliezen

Kun je iets vertellen over je achtergrond?

“Ik heb informatica gestudeerd, ooit in de vorige eeuw, toen AI nog in de zogenoemde “AI winter” zat en totaal niet hip was. Na mijn studie ben ik in het zorgdomein terechtgekomen en heb ik promotieonderzoek gedaan naar AI in de zorg. Inmiddels werk ik bij JADS waar ik drie rollen vervul: als docent, onderzoeker en ik verzorg onderwijs voor professionals.” 

Houd jij je uitsluitend bezig met AI in de gezondheidszorg?

“Bij JADS richten we ons niet uitsluitend op de zorg, maar health and wellbeing is wel een van onze thema’s. Voor mijn onderzoek probeer ik zoveel mogelijk binnen het zorgdomein te blijven, omdat dat mijn interesse heeft. Toch maak ik ook uitstapjes naar andere domeinen, zoals de financiële wereld. Die andere perspectieven zijn leerzaam en soms zie ik dingen die ook in de zorg toepasbaar zijn.” 

Hoe wordt AI vandaag de dag toegepast in de zorg?

“AI wordt op verschillende manieren ingezet, al zijn sommige toepassingen wellicht minder zichtbaar voor de gebruiker. Denk aan AI die helpt bij het opstellen en redigeren van medische brieven, of het gebruik van AI in triagesystemen bij huisartsenposten, waar AI helpt bij het beoordelen van de urgentie van een patiënt. Het zijn vaak ondersteunende taken die de zorg efficiënter maken zonder direct op de voorgrond te treden.” 

“AI wordt op verschillende manieren ingezet, al zijn sommige toepassingen wellicht minder zichtbaar voor de gebruiker.”

Is het een risico dat de inzet van AI voor meer efficiëntie ten koste gaat van de zorgkwaliteit?

“Dat is zeker een uitdaging. Het gevaar is dat we te veel op AI gaan vertrouwen en daardoor minder kritisch blijven. De focus op efficiëntie mag niet ten koste gaan van de kwaliteit van zorg. AI kan processen versnellen en vergemakkelijken, maar het mag nooit de plaats innemen van de menselijke intuïtie en empathie. Een arts die enkel vertrouwt op AI, zou kunnen missen wat er écht speelt bij een patiënt. Daarom is het essentieel dat we AI zien als een hulpmiddel en niet als een vervanger. Het belangrijkste is dat we procedures goed op orde hebben en AI verantwoord inzetten.” 

Wat levert de tijd die AI ons bespaart op?

“De tijd die AI ons bespaart, moet teruggaan naar waar het écht om draait: de patiënt. Door administratieve en repetitieve taken over te nemen, kan AI ervoor zorgen dat zorgverleners weer de ruimte krijgen om echt naar hun patiënten te luisteren. Dit betekent dat er meer tijd is voor het persoonlijke gesprek, voor het begrijpen van de context waarin iemand leeft, en voor het gezamenlijk beslissen wat de beste behandeling is. Dit menselijke aspect is iets wat AI nooit volledig kan overnemen, en dat is precies waarom de combinatie van technologie en menselijke zorg zo krachtig kan zijn.” 

“Dit betekent dat er meer tijd is voor het persoonlijke gesprek, voor het begrijpen van de context waarin iemand leeft, en voor het gezamenlijk beslissen wat de beste behandeling is “

AI heeft dus een ondersteunende rol?

“AI kan meerdere rollen vervullen, van een adviserende collega tot een kritische controleur. Het kan zelfs bepaalde taken volledig overnemen, maar empathie blijft een menselijke eigenschap. AI kan snel grote hoeveelheden data verwerken, maar mist de subtiele nuances in communicatie die cruciaal zijn in de zorg.”

En waar staan we nu in de AI-transitie in de zorg?

“Ja, dat is een beetje een lastig verhaal. We worden namelijk behoorlijk beperkt door de huidige wetgeving. Je kunt AI grofweg in twee categorieën verdelen: de administratieve en logistieke toepassingen, en de zorginhoudelijke toepassingen. Zeker nu met de opkomst van grote taalmodellen zoals ChatGPT, zie je dat er veel ontwikkelingen zijn op het gebied van administratieve AI-toepassingen. Denk aan systemen die automatisch dossiers invullen of brieven opstellen, waarbij de zorgverlener alleen nog maar even hoeft te controleren. Dat soort toepassingen zie ik nu al gebeuren, en ik verwacht dat ze snel op grotere schaal worden ingezet.

“AI kan snel grote hoeveelheden data verwerken, maar mist de subtiele nuances in communicatie die cruciaal zijn in de zorg”

Maar als we kijken naar de zorginhoudelijke toepassingen van AI, dan lopen we tegen beperkingen aan. In het medische domein wordt AI namelijk gezien als een ‘medical device’, dus als een medisch apparaat. Dat betekent dat het door allerlei keuringen heen moet voordat het gebruikt mag worden. Dit keuringsproces staat echter haaks op de aard van AI, want AI moet juist continu kunnen leren en zichzelf verbeteren door nieuwe gegevens te verwerken. Dat kan nu niet, omdat de huidige wetgeving dat niet toestaat.

Daardoor zie je dat AI in de zorg ofwel redelijk experimenteel blijft, vooral in academische ziekenhuizen waar het ontwikkeld wordt, maar vaak niet verder komt dan het laboratoriumstadium. Of het wordt toegepast in heel specifieke gebieden, zoals medische beeldverwerking in scanners, als onderdeel van een product dus.”

Hoe belangrijk is empathie in de zorg?

“Het vertrouwen dat patiënten hebben in hun zorgverlener is vaak gebaseerd op het gevoel dat ze begrepen en serieus genomen worden. AI kan helpen om gegevens te analyseren en diagnoses te ondersteunen, maar het kan nooit de menselijke connectie vervangen die ontstaat wanneer een zorgverlener écht luistert en meevoelt met een patiënt. In een tijd waarin technologie steeds prominenter wordt, is het juist belangrijk om de menselijke kant van zorg te blijven koesteren.”

AI lijkt dus vooral nuttig voor het verlichten van de administratieve en werkdruk in de gezondheidszorg?

“Absoluut. De zorg staat onder grote druk met een vergrijzende bevolking en een toename van chronische ziekten. AI kan helpen om de werkdruk te verlagen door taken over te nemen die nu veel tijd kosten, maar het blijft cruciaal om de menselijke kant van zorg niet uit het oog te verliezen.”

Dit interview is een samenvatting van het uitgebreidere gesprek met Dr. Daniëlle Sent in de JADS podcast Data Dates. Luister voor het volledige gesprek naar deze aflevering van Data Dates.