JADS-onderzoek naar duurzame verdienmodellen voor data-sharing: hoe maak je impact die blijft

Het delen van data vormt een belangrijke sleutel tot innovatie door samenvoeging en hergebruik van data mogelijk te maken. Maar hoe zorg je dat data-sharing initiatieven niet stranden zodra de subsidie stopt? Zonder robuust verdienmodel geen duurzame impact.

Een data-sharing initiatief brengt structurele kosten met zich mee — voor technologie, onderhoud, juridische borging, governance en community-building. Tegelijk vraagt het deelnemers om vertrouwen en lange-termijn commitment. Een goed gekozen verdienmodel is daarom geen luxe, maar randvoorwaarde: het biedt stabiliteit, continuïteit en maakt echte opschaling mogelijk.

Omdat zonder goede data-sharing initiatieven het waardepotentieel van data onderbenut blijft, hebben onderzoekers van JADS in opdracht van het ministerie van Economische Zaken in kaart gebracht welke verdienmodellen in de praktijk werken en welke valkuilen je moet vermijden. De inzichten uit het onderzoek zijn te lezen in het rapport Sustainable Revenue Models for Data Sharing Initiatives, dat tot stand is gekomen door waardevolle bijdragen van het Center of Excellence for Data Sharing & Cloud (CoE-DSC). Het onderzoek stond onder leiding van prof. Arjan van den Born (JADS).

Onderzoeksmethoden

Het rapport combineert meerdere bronnen en perspectieven:

• Data-analyse van maar liefst 155 Europese data-sharing initiatieven
• Literatuuronderzoek naar verdienmodellen en governance-structuren
• 17 interviews met experts uit uiteenlopende sectoren
• 2 rondetafelsessies met data-sharing initiatieven uit de praktijk

Deze aanpak levert een rijk en genuanceerd beeld op van de financiële uitdagingen én kansen bij het opzetten en schalen van data-sharing initiatieven.

Belangrijkste bevindingen

• Mix van verdienmodellen: Er is geen universeel verdienmodel dat altijd werkt. Initiatieven combineren vaak meerdere inkomstenbronnen: subsidies, abonommenten en sponsoring domineren, maar ook licenties, winstdeling en gebruiksgebonden modellen komen in beperkte mate voor.
• Duidelijke use case: Veel initiatieven ontstaan als tijdelijke projecten zonder structurele financiering. Het rapport onderstreept het belang van een vroege omslag naar een schaalbare benadering met een duidelijke waardepropositie.
• Transparantie en governance: Vertrouwen is cruciaal. Verdienmodellen moeten transparant zijn en gedragen worden door deelnemers. Neutrale intermediairs spelen hierin een sleutelrol.
• Belemmeringen: Juridische onzekerheid, gebrek aan schaal en onduidelijke eigendomsverhoudingen belemmeren vaak opschaling. Er is behoefte aan heldere juridische kaders en best practices.
• Beleidsaanbevelingen: Overheden kunnen een katalyserende rol spelen — niet alleen als subsidiegever, maar vooral door het creëren van structurele randvoorwaarden en het ondersteunen van impactvolle use cases. Bijvoorbeeld door over te stappen van uitsluitend subsidies naar een co-investeringsmodel met professionele investeerders en ondernemers van meet af aan bij de initiatieven te betrekken.

Waarom dit rapport?

Data-sharing initiatieven spelen een steeds grotere rol in de digitale economie. Toch is er nog weinig inzicht in wat werkt en wat niet als het gaat om financiële duurzaamheid. Dit rapport vult die leemte: het biedt professionals en beleidsmakers praktische aanknopingspunten, gebaseerd op analyse van de Europese praktijk en gesprekken met experts. Daarmee helpt het bij het maken van strategische keuzes en het bouwen van initiatieven die op termijn echt het verschil kunnen maken.

“Veel data deel initiatieven blijven afhankelijk van subsidies doordat ze een duurzaam verdienmodel missen. Ze hebben use cases nodig die de waarde van data delen duidelijk maken, zodat belanghebbenden overtuigd worden om deel te nemen aan de initiatieven.”

Naomi Moonen – Onderzoeker bij JADS en co-auteur van het rapport “Sustainable Revenue Models for Data Sharing Initiatives”

Waarom JADS?

De auteurs van dit rapport combineren diepgaande kennis van data science en governance met jarenlange betrokkenheid bij data-sharing projecten in uiteenlopende domeinen. Vanuit die brede blik — én met oog voor de complexiteit van samenwerking in datagedreven ecosystemen — weten zij praktijk en theorie te verbinden. Dit rapport is daar een mooi voorbeeld van.

Download het rapport

• Nieuwsgierig geworden? Het volledige rapport is hier gratis beschikbaar
• Meer weten over data sharing? Bezoek: https://coe-dsc.nl/ 
• Op 8 juli presenteert Naomi Moonen haar belangrijkste bevindingen uit het rapport op het symposium: From Data & AI Experimentation to Tangible Impact